با نزدیک شدن به موعد انتخابات ریاست جمهوری 19 فوریه (30 بهمن) در این کشور ، رقابت های انتخاباتی در ارمنستان تشدید یافته است.
اگرچه 9 نفر برای این انتخابات نامزد شده اند اما اغلب کارشناسان معتقدند رقابت اصلی میان آرتور باغداساریان رییس سابق پارلمان و رهبر حزب کشور قانونمند، لئون تر پتروسیان اولین رییس جمهور این کشور و سرژ سرکسیان نخست وزیر و رییس حزب جمهوری که مورد حمایت رابرت کوچاریان رئیس جمهوری ارمنستان است، خواهد بود.
نظر سنجی ها حاکی از آن است که اغلب مردم ارمنستان بیشتر به شعارها اقتصادی نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری توجه دارند، اما برای قدرتهای بزرگ مساله مهم طبیعتا جهت گیریهای سیاسی نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری است. در واقع یکی از موضوعاتی که در مورد انتخابات ریاست جمهوری 19 فوریه ارمنستان در کانون توجه محافل سیاسی قرار دارد ، مساله مداخلات و مطامع قدرتهای بزرگ بویژه امریکا و روسیه در این انتخابات می باشد.
آشکار است که روسیه و غرب بعنوان دو قدرت رقیب در منطقه و جهان با دقت روندهای انتخابات ارمنستان را دنبال می کنند. هر دو طرف اعلام می کنند که لازم است انتخابات عادلانه برگزار شود . این در شرایطی است که تجربیات نشان داده است که برگزاری دموکراتیک انتخابات برای قدرتهای بزرگ اساسا اهمیتی ندارد و آنها به دنبال آن هستند که نامزد مورد نظر خود را از هر روش ممکنی به قدرت برسانند.
اغلب مطبوعات روسی انتخابات ریاست جمهوری ارمنستان را نبردی بین سرژ سرکیسیان و لئون ترپتروسیان قلمداد می کنند . بنظر می رسد سه دیدگاه در میان محافل روسیه در مورد انتخابات ریاست جمهوری ارمنستان وجود دارد. در چارچوب دیدگاه اول برخی از کارشناسان روسی تلاش می کنند که اینگونه القاء کنند که تفاوت جدی در جهت گیری نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری ارمنستان وجود ندارد.
چنانچه سرگئی مارکدونوف کارشناس سیاسی روسیه گفته است :" در وضعیت ایجاد شده "هر یک از نامزدهای انتخاباتی ارمنستان نه غرب گرا هستند نه روس گرا، احتمالاً حقیقت واضحی که روسیه باید درک کند همین است. من فکر می کنم که در انتخابات ریاست جمهوری 19 فوریه اقدامات روسیه نباید آدم را به یاد سناریوی اوکراینی بیاندازد، هنگامی که ما از ویکتور یانوکوویچ حمایت می کردیم.
همچنین دیمیتری اُرلوف یکی دیگر از کارشناسان سیاسی روسی در نشریه "زاروبژوم" خاطرنشان می سازد که هم روس گرایی سرژ سرکیسیان و هم غرب گرایی لئون ترپطروسیان افسانه است. این در شرایطی است که میان دیدگاه های سیاسی و اقتصادی ترپتروسیان با سرکیسیان تفاوت زیادی وجود دارد بطوریکه ترپترسیان در سال 1998 بخاطر اعتراضاتی که از سوی سرژ سرکیسیان و رابرت کوچاریان نخست وزیر وقت انجام شد ، مجبور به استعفاءاز سمت ریاست جمهوری شد.
درچارچوب دیدگاه دوم برخی از کارشناسان و محافل سیاسی روسیه نیز معتقد هستند که اگر سرژ سرکیسیان رئیس جمهور شود ارمنستان به سمت ناتو حرکت خواهد کرد و پشتیبانی روسیه از سرژ سرکیسیان که روس گرا نیست ممکن است برای مسکو مسائل جدی ایجاد نماید.
این عده در واقع آندسته از کارشناسانی هستند که طی دو سه سال اخیر با اشاره به افزایش همکاریهای ارمنستان با ناتو در دوران وزارت دفاع سرکیسیان بشدت از سیاستهای وی انتقاد کردند . با وجود این بنظر می رسد این دیدگاه ، دیدگاه غالب در روسیه نسبت به سرژ سرکیسیان نیست و دیدگاه سومی نیز وجود دارد . چه اینکه سرکیسیان در ایجاد زمینه برای حضور انحصاری روسیه در ارمنستان بویژه از لحاظ اقتصادی نقش جدی داشته است.
از اینرو دیدگاه سوم در روسیه به حمایت از سرکیسیان تمایل دارد . چنانچه روزنامه "روسیسکایا گازتا" که بعنوان ارگان رسمی دومای دولتی روسیه معرف مواضع رسمی مسکو محسوب می شود ، اخیرا مقاله ای به قلم ویکتور گریگورف را منتشر ساخت که طی آن گفته می شود:"اپوزیسیون ارمنستان همانند روسیه تجزیه شده است و رهبر نیرومند مشهوری که قادر باشد نیروهای سیاسی مخالف مختلف را تحت پرچم خود گردهم آورد ندارد.
ستاره های سیاسی سابق در حاشیه قرار گرفته اند. و ولو امروزه ترپتروسیان که حداکثر پنج درصد اعتبار دارد در ایروان تظاهرات اعتراض آمیز برگزار می کند، کیفیت این تظاهرات را می توان با اصطلاح معروف شکسپیر یعنی "جنجال بزرگ از هیچ چیز" ارزیابی کرد. به همین خاطر هم نباید در شرایطی که در مقابل سرژ سرکیسیان سربازان سبک وزن ایستاده اند حساسیت جستجو کرد".
درواقع انگیزه های جدی در محافل روسی برای حمایت از سرژسرکیسیان وجود دارد . اگر چه سرکیسیان به همکاری ارمنستان با ناتو تاکید کرده اما با عضویت این کشور در ناتو مخالفت کرده است . نتایج فعالیت های وی در سمت وزیر دفاع ، رئیس شورای عالی امنیت ملی ، رئیس کمیسیون اقتصادی روسیه و ارمنستان و نخست وزیری همگی نشاندهنده دیدگاه ویژه وی به مناسبات راهبردی با روسیه است.
در دوران وی روسیه هم از لحاظ نظامی، هم اقتصادی و هم سیاسی نفوذ خود را در ارمنستان افزایش داد. بطوریکه علاوه بر تسلط روسیه بر مراکز صنعتی ، نیروگاه متسامور و خطوط لوله انرژی ، مساحت پایگاه 102 روسیه در ارمنستان نیز افزایش یافت.
حال آنکه همزمان نفوذ روسیه در گرجستان و جمهوری آذربایجان در حال کاهش بود . در این میان انگیزه مهمی که روسیه را به حمایت از سرکیسیان سوق می دهد، قابل پیش بینی بودن رفتار وی در مناقشه قره باغ (بین ارمنستان و جمهوری آذربایجان) از نظر کرملین است.
بویژه اینکه سرکیسیان قره باغی الاصل نسبت به سایر رقبا بیشترین نفوذ را در تیم فعلی جمهوری خودخوانده قره باغ دارد.از نظر مقامات روسیه امریکا به دلایل مختلف از جمله برای تامین امنیت خطوط لوله باکو _ جیحان و باکو _ ارزروم ، بدنبال "شبه حل" مناقشه قره باغ در چارچوب طرح مورد نظر کاخ سفید است.
طرحی که چهره ژئوپلتیکی منطقه را به نفع امریکا و به ضرر روسیه تغییر می دهد ، مسکو نگران است که در صورت روی کارآمدن شخصی غرب گرا نظیر لئون ترپتروسیان زمینه برای اجرای اینگونه طرحهای امریکا فراهم باشد.
بویژه اینکه ترپتروسیان در سال 1997 تا آستانه امضای طرح صلح غربی برای مناقشه قره باغ به پیش رفت. از اینرو سرکیسیان برای روسیه، گزینه آزمون داده و مطمئن محسوب می شود . در چنین شرایطی نیز میخائیل روگوژکین معاون مدیر انستیتوی برنامه ریزی اجتماعی روسیه شانس پیروزی نامزد حکومت (سرکیسیان )را خیلی بالاتر از هر نامزد مخالف محسوب کرده و می گوید:"سرژ سرکیسیان به حد کافی شانس خوبی دارد و ما اقدامی نباید انجام دهیم جز اینکه صبر کنیم.
از لحاظ غیرشکلی روسیه در ارمنستان بسیار با نفوذ است و می تواند به روش های عادی پشتیبانی بعمل آورد. نامزد قابل ترجیح وجود دارد، احتمالاً او پیروز خواهد شد، و اگر جهت این پیروزی کاری باید انجام شود احتمالا هم اکنون در حال انجام پذیرفتن است".در واقع سفر اخیر هیئت عالیرتبه روسی به ارمنستان به سرپرستی ویکتور زوبکوف نخست وزیر روسیه به ارمنستان در آستانه انتخابات،بخوبی بیانگر حمایت کرملین از سرکیسیان است.
از اینرو نیز کارشناسان معتقدند دیدگاه و مطالب متعدد و گاه متناقضی که در مورد نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری ارمنستان در رسانه ها و نشریات روسی منتشر میشود، با هدف انحراف افکار عمومی ازاهداف واقعی روسیه در انتخابات ریاست جمهوری ارمنستان است .
در این میان این سوال مهم مطرح است که موضع امریکا نسبت به انتخابات ریاست جمهوری ارمنستان چگونه است و این کشور در ورای شعارهای عوامفریبانه حمایت از دموکراسی از کدام نامزد حمایت می کند؟ شکی نیست که هدف غرب بویژه امریکا روی کار آمدن نامزدی درانتخابات ریاست جمهوری ارمنستان است که نتیجه آن منجر به کاهش و تضعیف حضور روسیه در ارمنستان شود و در این راستا نامزدهای غربگرا که عملاً در این مسیر قدم برداشته اند، در کانون توجه کاخ سفید قرار دارند.
مطلوب کاخ سفید در مورد انتخابات ریاست جمهوری ارمنستان روی کار آمدن نامزدی است که مجری طرح امریکا در خصوص مناقشه قره باغ باشد. البته مطبوعات غربی تاکنون به اندازه مطبوعات روسیه تحولات انتخابات ریاست جمهوری ارمنستان را دنبال نکرده اند، اما افشای ارتباطات پنهانی سفارتخانه های امریکا ،انگلیس و فرانسه با نامزدهای اپوزیسیون بویژه لئون ترپتروسیان و آرتور باغداسیاریان نشان می دهد که حمایت از سرکیسیان در کانون توجه امریکا قرار ندارد.
در واقع قراین متعددی از از دو سه سال پیش وجود دارد که نشان می دهد که امریکا و برخی از کشورهای غربی مساله برگزاری انقلاب رنگین در ارمنستان را بررسی کردند . آنها ابتدا در این خصوص بیشتر روی آرتور باغداساریان حساب باز کرده بودند و چنانچه باغدارساریان بعد از سفر دو سال پیش خود به فرانسه و اخذ بالاترین نشان دولتی فرانسه ، از سمت ریاست پارلمان استعفاء داد تا نقش ساکاشویلی گرجستان برای ارمنستان را ایفاء کند.
اما بازگشت ناگهانی و غیر منتظره ترپتروسیان به عرصه سیاسی ارمنستان بعد از حدود نه سال ، برغم غربگرایی وی ، تا حدودی معادلات غرب را بهم زد. اما نکته مهمتر در این روند کاهش تمایل به انقلاب های رنگین در منطقه در پی تحقق نیافتن وعده های رهبران انقلابهای رنگین در اوکراین و گرجستان بود. همین موضوع باعث تضعیف موقعیت غرب در انتخابات ریاست جمهوری 19 فوریه ارمنستان شده است.
بویژه اینکه دولت ایروان با آگاهی از "سناریو انقلابهای رنگین" در سالهای اخیر گامهای برای جلوگیری از ایجاد نافرمانی مدنی توسط نهادهای غربی از جمله بنیاد سوروس برداشته است. از اینرو حتی برخی از کارشناسان معتقدند که غرب با پیش بینی عدم تحقق برنامه های خود در انتخابات ریاست جمهوری ارمنستان، تلاش دارد اینگونه وانمود کند که قصد همکاری با سرکیسیان را دارد تا از صدمات یک باخت احتمالی کامل جلوگیری کند.
در این راستا تا ماه گذشته سفارت امریکا در ارمنستان قصد داشت "اگزیت پل" یعنی نظرسنجی از رأی دهندگان پس از خروج آنها از حوزه اخذ رأی برگزار کند. اما با استدلالی عجیب ، سفارت آمریکا در ارمنستان اعلام کرد : "ما به این نتیجه رسیده ایم که این برنامه غیرممکن است، زیرا ممکن است مسائل اجرایی آن در جریان مناظره های سیاسی دقیق استنباط نشود".در حالیکه این نظر سنجی در اوکراین و گرجستان توسط آمریکاییان برگزار و به عنوان عامل اعمال فشار بر حکومت ازآن استفاده شد.
در هر حال بنظر می رسد مردم ارمنستان در آستانه انتخاب دشواری قرار دارند، آنها دنبال رئیس جمهوری هستندکه نه بر اساس مطامع روسیه و امریکا بلکه براساس خواست مردم ارمنستان فعالیت کندو بخوبی از این موضوع آگاه هستند که در صورت کشیده شدن انتخابات به دور دوم شرایط از هر جهت دشوارتر خواهد شد.
